نقصان خصیصه زایشگری زنجیره اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور

از قدیم گفته‌اند که اتحاد بهتر از تعداد است. اهمیت با هم بودن و در کنار یکدیگر ماندن، یک دغدغه دیرین است که تمامی ندارد. سعدی بزرگ، در حکایتی، به زبان یکی از مشایخ شام که از او درباره درویشان می‌پرسند، پاسخ می‌دهد: "پیش از این طایفه‌ای در جهان بودند به صورت پریشان و به معنی جمع، اکنون جماعتی هستند به صورت جمع و به معنی پریشان. " مثال این حکایت و شرایط واقع در آن را، می‌شود بار‌ها و بار‌ها در تاریخ و در صنف‌ها و جوامع مختلف خواند و شنید و دید. این تجربه، دائماً تکرار می‌شود و تمامی هم ندارد انگار.
ایران اسلامی این روز‌ها با شرایطی مواجه شده که وضعیت اقتصادی‌اش را دچار چالش کرده است. در این وضع، مراکز نوآوری، شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و استارت‌آپ‌ها، از چالش‌های پیش‌آمده، بی‌نصیب نیستند.
ایران در طول تاریخ، همواره از بحران‌ها سربلند بیرون آمده و از آتش مشکلات، ققنوس‌وار سر‌بر‌آورده و توانسته است که آینده خود را روشن و رو به جلو بسازد. این آینده روشن، به مدد امید، باز هم فراراه سرزمین ما و به واسطه نیرو‌های خوش‌فکر، خلاق و استعداد‌های ذاتی‌اش خواهد بود.
می‌دانید و می‌دانیم که در بین هر چالشی و در میان هر تهدیدی، فرصتی نهفته است. در واقع، همه نیاز‌ها در مسیر رفع آن، منجر به ایجاد یک شغل، کار و تجارت می‌شود.
در سال‌های گذشته، استارت‌آپ‌های تولد یافته، در کنار شرکت‌های قدرتمند دانش‌بنیان و با کمک نیرو‌های خلاق و نخبه تربیت یافته اساتید و دانشمندان برآمده از دانشگاه‌های برتر کشور، رشد کردند و به یکباره، کاری کردند کارستان. بروز و ظهور اغلب این توانمندی‌ها و استعداد‌های به گل نشسته را ما در دل تحریم‌ها و مواجهه با مشکلات، شاهد بوده ایم.
تقریباً همه دستاورد‌های روز، تجهیزات و امکانات فناوری دنیا، برای فرزندان جمهوری اسلامی ایران تحریم است و از رسیدن آنها به دست مردم ما، جلوگیری می‌شود، اما در چنین شرایطی، با کمال غرور و افتخار، می‌بینیم که با کمک مراکز تحقیقاتی، دانشگاهی، شرکت‌های دانش بنیان، خلاق و استارت‌آپ‌ها لوازم مورد نیاز کشور و مردم، ساخته می‌شود و در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
یکی از قله‌های اقتدار آفرین کشور ما، در کنار اقتدار دفاعی و نظامی، اقتدار علمی و فناوری ما است. این اقتدار به واسطه منبع و ماده اولیه آن که همانا نیروی انسانی جوان و اساتید متخصص است، به وجود می‌آید. خوشبختانه میزان این نیرو‌ها به لحاظ کمی و کیفی نیز بسیار بالاست و ما در واقع، صاحب ثروتی عظیم و شگفت انگیز هستیم.
زمانی، ارسال تجهیزات آزمایشگاهی که مورد نیاز دانشگاه‌های ما است، تحریم بود. اکنون هم، هست. ارتباطات علمی و دانشگاهی ما تحریم بود، باز هم، هست؛ با این وجود، هیچ‌گاه دانشمندان، اساتید و دانشجویان ما دست‌روی‌دست نگذاشتند و زانوی غم به بالین نگرفتند، بلکه دست بر روی زانوی همت بلند خود گذاشتند، برخاستند و گام به پیش نهادند؛ ساختن و توانستن را به عینیت رسانده اند.
اما، شرایط حاضر، به گونه‎‌ای شده است که ما را به یاد همان حکایت جناب سعدی می‌اندازد؛ چالشی که ما اکنون درگیرش هستیم، این است که خصیصه زایشگری زنجیره اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور دچار نقصان شده است.
در واقع، ورودی به مراکز علمی و فناوری نسبت به گذشته کم‌رمق شده است. علت عمده‌اش هم این است که آن جمع پرشور، به واسطه وضع اقتصادی ویژه‌ای که در کشور به وجود آمده، دچار پریشانی شده‌اند.
ما ضمن آسیب‌شناسی این شرایط، باید این ورودیه‌ها را تقویت کنیم. برای این کار، نیاز است که جوانان باانگیزه را با تزریق امید و نمایش راه روشن آینده، به رفع و تعدیل مشکلات امیدوارتر کنیم. از سوی دیگر، اتهام رفتن از ایران را باید از سر بازیگران زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور، رفع کنیم. این اتفاق‌های خوب، رخ نمی‌دهد مگر اینکه مراکز علمی، پژوهشی، دانشگاهی، شرکت‌های دانش‌بنیان، پارک‌های علمی‌و‌فناوری و کارخانه‌های نوآوری ما روز‌به‌روز شاداب‌تر، مستحکم‌تر و امیدوارتر نسبت به قبل بوده و محلی باشند برای ایجاد اجماع و رفع پریشانی‌ها.
می‌گویند، عارفی محل عبادت‌اش را ترک می‌کند و به سمت مدرسه می‌رود تا با اهالی علم در آنجا، همنشین شود. از او می‌پرسند، در عالم و عابد، چه تفاوتی دیدی؟ عارف پاسخ داد که عابد به دنبال بیرون کشیدن گلیم خود از آب است و عالم در پی بیرون کشیدن یک غریق. پیامبر اعظم (ص) نیز همواره بر توجه به علم و عالمان، همین گونه تاکید داشته‌اند. در اینجا، بد نیست آماری را برای مخاطبان ارائه کنم تا بدانیم که باید هر چه سریع‌تر، دست به اقدام بزنیم و فرصت‌ها را از دست ندهیم. متاسفانه سالیانه حدود ۱۴۰ هزار نفر در ایران مبتلا به انواع سرطان‌های موجود می‌شوند.
برای هر خانواده و بیمار سرطانی، سالیانه حدود یک میلیارد تومان هزینه و گردش مالی دارو و تجهیزات و رسیدگی به آنان صرف می‌شود. جمع این هزینه‌ها، می‌شود ۱۴۰ هزار میلیارد تومان. این رقم به هیچ عنوان در بودجه سالیانه دیده نمی‌شود و هزینه گزافی است که متاسفانه عمدتا جزو تجهیزات و دارو‌های وارداتی است، اما اگر به این تهدید، مشکل و چالش، با نگاه یک موضوع فرصت آفرین نگاه کنیم، می‌توانیم برای جامعه دانشمند و پژوهشگر دارو و شرکت‌های دانش‌بنیان داروسازی، یک بازار ۱۴۰ هزار میلیارد تومانی در نظر بگیریم که بعد از رفع نیاز‌های کشور، می‌توانند به بازار‌های فراسوی مرز‌ها هم توجه داشته باشند.
همین موضوع باعث شده‌است که یک گروه جوان و توانمند در قالب کمیته تجاری‌سازی کنگره کنسرژنومیکس ایران، در کارخانه نوآوری آمپر نمایشگاه و جشنواره‌ای را ترتیب دهد که بتواند به ایجاد اکوسیستم پیشگیری و درمان سرطان از طریق شبکه‌سازی و بهره‌مندی از توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و با تکیه بر موضوع درمان شخصی‌سازی‌شده، و شکل‌دهی به تامین مالی استارت‌آپ‌های این حوزه را ایجاد کند.
از آنجا که اکنون، اکوسیستم فناوری و نوآوری در کشور شکل گرفته و یک دهه‌ی تجربه همکاری، هم افزایی، خواستن و توانستن را به جا آورده است، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که از موضوع بیماری سرطان نیز، به درستی بهره ببریم. یعنی اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، به گونه‌ای می‌تواند رفتار کند که هم از درد و رنج بیماران بکاهد و هم کسب و کار‌های تازه شکل بگیرد و همچنین از خروج ارز جلوگیری کند. این اتفاق‌های خوب و امیدوارکننده، در صورتی جامه عمل خواهد پوشید که با آسیب‌شناسی کاهش ورودی به اکوسیستم فناوری و نوآوری و پریشانی برخی بازیگران آن، نقص‌ها و ضعف‌ها را شناسایی، ترمیم و رفع کنیم تا بتوانیم دوباره یک اکوسیستم نوآوری و فناوری پرتوان، امیدوار و با انگیزه داشته باشیم.

پرویز کرمی - مدیرعامل کارخانه نوآوری و صنایع خلاق آمپر و دبیر تجاری سازی کنگره کنسر زنومیکس